Lễ dạm ngõ (hay còn gọi là lễ xem mặt, đám nói ở miền Nam) là một nghi thức truyền thống quan trọng trong phong tục cưới hỏi của người Việt. Đây là buổi gặp gỡ chính thức đầu tiên giữa hai bên gia đình nhà trai và nhà gái.
Nghi thức này tuy không bắt buộc nhưng là bước đệm quan trọng trong phong tục cưới hỏi, tạo cơ hội cho hai gia đình làm quen, tìm hiểu về gia cảnh và gia phong để đưa ra quyết định phù hợp cho cuộc hôn nhân của con cái.
Nguồn gốc của lễ dạm ngõ
Trong xã hội phong kiến xưa, hôn nhân là chuyện “môn đăng hộ đối”, không chỉ là việc của hai cá nhân mà là sự kết giao của hai dòng họ. Các nghi lễ cưới hỏi rất phức tạp và được chuẩn hóa theo bộ “Lục lễ” (sáu nghi lễ) có nguồn gốc từ Trung Quốc và được Việt hóa, bao gồm:
- Nạp thái: Lễ dạm ngõ, nhà trai mang lễ vật đến nhà gái để xin chính thức đặt vấn đề hôn nhân.
- Vấn danh: Nhà trai hỏi tên, tuổi, ngày sinh tháng đẻ của cô dâu để so sánh với chú rể.
- Nạp cát: Sau khi xem tuổi hợp, nhà trai báo tin mừng cho nhà gái.
- Nạp trưng: Lễ ăn hỏi, nhà trai mang lễ vật đến nhà gái để đính ước.
- Thỉnh kỳ: Nhà trai xin chọn ngày giờ tốt để làm lễ cưới.
- Thân nghinh: Lễ đón dâu.
Trong đó, Lễ dạm ngõ (Nạp thái) là nghi thức đầu tiên, mang tính chất khởi đầu cho toàn bộ quá trình cưới hỏi. Nó đánh dấu một cách chính thức rằng hai bên gia đình đã có sự chấp thuận, đồng ý cho con cái qua lại và tìm hiểu nghiêm túc để tiến tới hôn nhân.
Ý nghĩa và mục đích của lễ dạm ngõ là gì?
Xin phép chính thức: Nhà trai đến nhà gái để đặt vấn đề, xin phép cho đôi bạn trẻ được chính thức tìm hiểu và tiến đến hôn nhân.
Tìm hiểu và bàn bạc: Hai gia đình có cơ hội trò chuyện, tìm hiểu về gia cảnh, nề nếp của nhau. Họ cũng sẽ bàn bạc và thống nhất về các nghi thức tiếp theo như lễ ăn hỏi, lễ cưới, và các công việc liên quan.
Gắn kết hai bên gia đình: Lễ dạm ngõ giúp tạo không khí thân mật, gần gũi, là bước đầu để hai gia đình trở thành thông gia.
Về lễ vật, nhà trai thường mang sang nhà gái những thứ đơn giản nhưng mang ý nghĩa truyền thống như trầu cau, chè, rượu, bánh kẹo, hoa quả. Tất cả lễ vật thường được chuẩn bị theo số chẵn để thể hiện sự có đôi có cặp. Sau khi lễ dạm ngõ hoàn tất, hai gia đình thường dùng bữa cơm thân mật để tăng thêm sự gắn kết.
Mặc dù ngày nay nhiều cặp đôi đã tìm hiểu nhau rất kỹ trước khi về ra mắt, nhưng lễ dạm ngõ vẫn giữ vai trò quan trọng, thể hiện sự tôn trọng của nhà trai đối với nhà gái và là bước khởi đầu chính thức cho cuộc sống hôn nhân.
Lễ dạm ngõ nhà trai cần chuẩn bị những gì?
Lễ dạm ngõ mang tính chất đơn giản, không cầu kỳ, nên lễ vật nhà trai mang sang cũng không cần quá phô trương, thường chỉ cần mang theo một tráp dạm ngõ. Quan trọng nhất là sự chỉn chu và thể hiện thiện chí.
Đoàn người tham dự:
Bố mẹ (hoặc đại diện gia đình)
Chú rể tương lai
Một vài người thân thiết khác (ông bà, cô, chú…)
Sính lễ:
Lễ dạm ngõ nhà trai thường chuẩn bị 1 tráp lễ dạm ngõ, gồm các vật phẩm như:
Trầu cau: Đây là lễ vật không thể thiếu trong mọi nghi thức cưới hỏi của người Việt, tượng trưng cho tình duyên son sắt.
Rượu, chè (trà), thuốc lá: Thường được đựng trong chai, hộp hoặc gói cẩn thận.
Bánh kẹo, mứt: Tượng trưng cho sự ngọt ngào, ấm no trong cuộc sống.
Hoa quả: Thường là các loại trái cây theo mùa, được bày biện đẹp mắt.
Tất cả sính lễ thường được chuẩn bị theo số chẵn (ví dụ: 2, 4, 6, 8…) để thể hiện sự có đôi có cặp, may mắn và tài lộc. Lễ vật sẽ được sắp xếp vào các mâm hoặc khay sơn mài đỏ, bọc nilon kính đáo để đảm bảo vệ sinh và trang trọng.
Lễ dạm ngõ nhà gái cần chuẩn bị những gì?
Về phía nhà gái, công tác chuẩn bị chủ yếu là dọn dẹp nhà cửa và tiếp đón.
Dọn dẹp nhà cửa: Nhà cửa phải được lau dọn sạch sẽ, gọn gàng, bàn thờ gia tiên được trang trí trang trọng để thể hiện sự tôn trọng với nhà trai.
Tiếp đón:
Bố mẹ
Cô dâu tương lai
Một vài người thân trong gia đình
Chuẩn bị mâm cỗ: Tùy vào thỏa thuận và điều kiện của hai bên gia đình, nhà gái có thể chuẩn bị một bữa cơm thân mật, ấm cúng để mời nhà trai ở lại dùng bữa. Đây là dịp để hai bên gia đình trò chuyện và gắn kết hơn.
Lưu ý khi chọn ngày tổ chức lễ dạm ngõ
Việc chọn ngày giờ và thời điểm tổ chức lễ dạm ngõ thường khá linh hoạt và không quá khắt khe như lễ ăn hỏi hay lễ cưới. Tuy nhiên, để buổi lễ diễn ra suôn sẻ và mang lại may mắn, hai bên gia đình thường dựa vào một số yếu tố sau:
1. Thời điểm tổ chức
Trước lễ ăn hỏi: Lễ dạm ngõ thường được tổ chức trước lễ ăn hỏi khoảng 2-3 tháng, đôi khi có thể sớm hơn hoặc muộn hơn tùy theo sự sắp xếp của hai gia đình.
Thời gian trong ngày: Buổi lễ thường diễn ra vào buổi sáng hoặc buổi chiều, khi hai bên gia đình đều rảnh rỗi và thuận tiện cho việc di chuyển.
2. Yếu tố phong thủy và tâm linh
Chọn ngày đẹp: Nhiều gia đình chọn ngày lành tháng tốt, ngày hợp tuổi của cô dâu chú rể, hoặc những ngày có ý nghĩa phong thủy tốt để tiến hành lễ dạm ngõ.
Không chọn ngày xấu: Tránh các ngày xấu theo quan niệm dân gian như ngày “Tam nương”, ngày “Sát chủ”,… Tuy nhiên, đây là yếu tố tùy thuộc vào quan niệm của mỗi gia đình.
3. Yếu tố thực tế
Sự thống nhất của hai gia đình: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Hai gia đình cần trao đổi, bàn bạc để chọn được một ngày cả hai bên đều cảm thấy thoải mái, thuận tiện, và có đầy đủ thành viên tham dự.
Công việc và thời gian rảnh: Ngày lễ nên được chọn vào thời gian mà các thành viên chủ chốt của cả hai bên đều không bận việc, chẳng hạn như vào cuối tuần hoặc ngày nghỉ.
Việc lựa chọn hoàn toàn phụ thuộc vào sự thống nhất giữa hai gia đình. Điều quan trọng nhất là buổi lễ diễn ra trong không khí trang trọng, ấm cúng và thể hiện được sự tôn trọng, thiện chí của cả hai bên.
